“ ไซนัสอักเสบ ” ปัญหาสุขภาพสุดกวนใจ พร้อมอาการ การดูแลและวิธีป้องกัน

“ ไซนัสอักเสบ ” ปัญหาสุขภาพที่หลายๆคนเคยประสบกันมา ซึ่งถึงแม้จะดูไม่อันตรายอะไร แต่มันกลับส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตมากแถมยังน่ารำคาญอย่างที่สุด เพราะอาการมักจะเป็นติดต่อกันหลายวันกว่าจะหายดี บางคนเป็นปีละหลายครั้ง โดยเฉพาะคนที่เป็นภูมิแพ้จมูกมาก่อนแล้ว เรียกว่าเป็นปัญหาที่กวนใจมากเลยทีเดียว ทั้งนี้เชื่อว่าหลายยังไม่ค่อยเข้าใจโรคนี้ดีนัก บางคนไม่รู้ด้วยซ้ำว่าไซนัสคืออะไรหรืออยู่ส่วนใหญ่ของใบหน้า จึงอยากให้ทุกคนทำความรู้จักกับโรคไซนัสอักเสบกันให้มากขึ้น เผื่อว่าหากวันหนึ่งป่วยด้วยโรคนี้กันขึ้นมา จะได้รับมือและดูแลตัวเองกันได้อย่างถูกต้องค่ะ

คุณอาจสนใจบทความนี้ คลิกอ่าน โรคไข้หวัดใหญ่ โรคระบาดอันตราย

ไซนัสอักเสบ คือ

ไซนัส (Paranasal Sinuses) คือโพรงที่อยู่ในกระดูกใบหน้าที่มักอยู่ด้วยกันเป็นคู่ๆ โพรงจะมีอากาศบรรจุอยู่ด้านใน โพรงไซนัสทุกจุดมีรูเปิดระบายอากาศลงมาที่ช่องจมูก ภายในโพรงมีเยื่อบุบางๆบุอยู่ไม่ต่างจากเนื้อบุโพรงจมูกหรือช่องปาก และยังติดเป็นผืนเดียวกันติดต่อกับเยื่อบุจมูกอีกด้วย โพรงไซนัสมีอยู่ 4 จุดบนใบหน้า ดังนี้

• ไซนัสแม็กซิลลา (Maxillary sinus) ไซนัสในกระดูกโหนกแก้ม มีขนาดใหญ่สุด ส่วนใหญ่ที่เป็นไซนัสอักเสบมักเป็นบริเวณนี้
• ไซนัสฟรอนทอล (Frontal sinus)ไซนัสในกระดูกหน้าผาก อยู่ตำแหน่งระหว่างคิ้ว โดยปกติจะมีสองข้าง แต่บางคนอาจมีแค่ข้างเดียวหรือไม่มีเลยก็ได้ ไม่ถือว่าเป็นเรื่องผิดปกติ ในเด็กเล็กๆมักจะยังไม่มีเพราะไซนัสบริเวณนี้ยังไม่เจริญเติบโต แต่ถ้าไซนัสนี้เกิดติดเชื้อขึ้นมา บริเวณหน้าผากใกล้ๆคิ้วจะปูดนูนและบวมแดง ในรายที่มีอาการรุนแรง เชื้ออาจทะลุเข้าไปด้านในสู่สมองได้
• ไซนัสเอธมอยด์ (Ethmoid sinus) ไซนัสในกระดูกสันจมูกด้านบน อยู่ระหว่างดวงตาทั้งสองข้าง ไซนัสตรงนี้จะมีหลายโพรงด้วยกัน แบ่งเป็นส่วนที่อยู่ด้านหน้าและด้านหลัง ส่วนรูเปิดที่ติดต่อกับโพรงจมูกจะเป็นคนละส่วนกัน
• ไซนัสสฟีนอยด์ (Sphenoid sinus) อยู่ในกระดูกฐานสมอง โดยทั่วไปแล้วจะมีสองข้าง แต่ขนาดอาจไม่เท่ากัน แต่จุดที่ถ้าติดเชื้อแล้วมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนอันตรายสูงมาก

อย่างที่บอกว่าโพรงไซนัสมีอากาศบรรจุอยู่ เป็นเสมือนกลไกธรรมชาติที่จะช่วยให้กะโหลกศีรษะมีน้ำหนักเบามากขึ้น ส่วนอากาศในนั้นจะช่วยในเรื่องการออกเสียงอีกที ภายในโพรงบุด้วยเยื่อเมือกทั่วทุกโพรง เยื่อนี้จะผลิตเมือกใสๆออกมาเพื่อจับกับฝุ่นละออง เชื้อโรคและสิ่งสกปรกต่างๆ พร้อมทั้งไหลไปที่รูระบายแล้วลงสู่กระเพาะอาหารอีกที เชื้อโรคหรือสิ่งสกปรกที่จับได้ก็จะถูกทำลายด้วยกรดในกระเพาะอาหาร ทั้งนี้เมื่อมีโอกาสัมผัสกับสิ่งสกปรกบ่อยๆ จึงมีโอกาสติดเชื้อกันได้   การติดเชื้อนี้สามารถเกิดขึ้นได้กับไซนัสทุกโพรง ถึงแม้เชื้อโรคจะมีกันหลายชนิดแต่ส่วนใหญ่แล้วไซนัสอักเสบกว่าร้อยละ 90% เกิดจากการติดเชื้อไวรัส และมักเป็นที่ไซนัสแม็กซิลลาเสียส่วนใหญ่ เพราะฉะนั้นการ “เป็นไซนัส” ที่คนทั่วไปมักพูดถึงก็คือการอักเสบภายในโพรงไซนัสอันเกิดจากเชื้อไวรัส แบคทีเรีย ภูมิกำเริบ ฯลฯ จนทำให้เยื่อบุภายในโพรงจมูกและไซนัสบวมขึ้นจนอุดตันรูเปิดไซนัสนั่นเอง

คุณอาจสนใจบทความนี้ คลิกอ่าน กรดไหลย้อน ภัยสุขภาพคุกคามคุณภาพชีวิต

สาเหตุไซนัสอักเสบ

ไซนัสอักเสบส่วนใหญ่เกิดจากการติดเชื้อ ส่วนปัจจัยที่ทำให้ติดเชื้อนั้นมีหลายปัจจัย เช่น

• ไข้หวัด/ไข้หวัดใหญ่ เวลาป่วยเยื่อบุโพรงจมูกจะบวม อาจทำให้รูเปิดไซนัสตันได้ แต่ว่าถ้าหากหายป่วยไว เยื่อบุหายบวมใน 7-10 วัน มักไม่มีปัญหาเรื่องไซนัสอักเสบตามมา
• โรคภูมิแพ้ เวลาภูมิแพ้กำเริบ โดยเฉพาะภูมิแพ้จมูก เยื่อบุโพรงจมูกและไซนัสก็บวมขึ้นเช่นเดียวกัน แล้วภูมิแพ้มักจะเป็นๆหายๆ โดยเฉพาะในช่วงหน้าฝนหรือหน้าหนาวมักกำเริบบ่อยครั้งติดต่อกันเป็นเวลานาน จึงอาจทำให้ไซนัสอักเสบได้
• ฟันผุ ฟันผุก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่ทำให้ไซนัสอักเสบได้ โดยเฉพาะถ้าฟันซี่ในๆผุ เชื้อโรคจะเยอะ เนื่องจากทำความสะอาดได้ยาก มีโอกาสที่เชื้อโรคจะเข้าสู่โพรงไซนัสที่กระดูกแก้มได้ เพราะกระดูกระหว่างไซนัสกับฟันนั้นบางมากๆ เมื่อติดเชื้อแล้วมักมีอาการไซนัสอักเสบแค่หนึ่งข้างและเป็นข้างเดียวกับฟันที่ผุ ส่วนฟันจะปวดแค่ซี่ที่ผุเท่านั้น แต่ถ้าเป็นไซนัสจนปวดฟัน จะปวดหลายซี่ติดๆกันและสามารถปวดได้ทั้งๆที่ฟันไม่ผุแต่อย่างใด
• ความผิดปกติภายในโพรงจมูก เกิดจากสาเหตุใดก็ได้ที่ทำให้เยื่อบุโพรงจมูกและไซนัสบวมจนรูเปิดอุดตัน โดยอาจจะเกิดจากความผิดปกติของจมูกเองหรือเกิดจากการยัดสิ่งแปลกปลอมเข้าไปในจมูกก็ได้เช่นเดียวกัน ซึ่งในกรณีหลังนี้พบได้มากให้เด็กเล็กๆ
• ติดเชื้อในกระแสเลือด เป็นสาเหตุของไซนัสอักเสบที่พบได้บ้างแต่น้อยมาก

อาการไซนัสอักเสบ

เนื่องจากโพรงไซนัสมีอยู่หลายโพรงและอยู่ใกล้กับอวัยวะหลายชิ้นในร่างกาย เพราะฉะนั้นอาการจะค่อนข้างหลากหลายและมีความรุนแรงมากน้อยแตกต่างกันไป และด้วยความที่อาการมันหลากหลายมากนี่เองจึงทำให้มันดูเหมือนไม่เกี่ยวกับไซนัส ผู้ป่วยบางรายจึงเกิดความเข้าใจผิดว่าตัวเองไม่ได้ป่วยเป็นไซนัสได้ สำหรับอาการที่พบได้มีหลายอาการมาก แต่ที่พบได้บ่อยจะเป็นอาการเกี่ยวระบบทางเดินหายใจ ดังนี้

• มีน้ำมูกเขียวข้นหรือเหลืองข้น ทำให้คัดจมูกบ่อย หายใจไม่สะดวก อึดอัด
• ไอ จาม เจ็บคอ มีปัญหาเสมหะในลำคอ
• ปวดไซนัสทุกบริเวณ โดยอาจจะรู้สึกปวดแบบรวมๆกันทั้งใบหน้า
• ประสิทธิภาพการรับกลิ่นน้อยลง
• ปวดฟันโดยเฉพาะฟันซี่ใน มีกลิ่นปากรุนแรง

นอกจากนี้ยังมีอาการอื่นๆที่พบได้บ้าง เช่น อ่อนเพลีย มีไข้ ปวดศีรษะ ได้ยินเสียงน้อยลง หูตึง เป็นต้น หากมีอาการที่รุนแรงกว่านี้อย่างการบวมแดงบริเวณหน้าผาก ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ตาพร่า มองเห็นภาพซ้อนฯลฯ ต้องรีบไปโรงพยาบาลทันที เพราะกำลังประสบกับภาวะแทรกซ้อนรุนแรงจากไซนัสอักเสบ

อาการและระยะการฟื้นตัวของไซนัสแบ่งได้ 2 ระยะตามประเภทการอักเสบ ดังนี้

• Acute : ไซนัสอักเสบเฉียบพลัน ส่วนใหญ่เกิดจากไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่ มีอาการแบบไซนัสทั่วๆโดยเฉพาะอาการที่เกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ ถ้าหากกดลงไปตามจุดที่ตั้งของไซนัส จะรู้สึกเจ็บหรือปวดได้ แต่ถ้าหากรักษาอย่างถูกวิธี อาการจะทุเลาลงและหายสนิทภายใน 4 สัปดาห์
• Chronic : ไซนัสอักเสบเรื้อรัง จะมีการอักเสบติดต่อกันยาวนานอย่างน้อย 12 สัปดาห์ อาการที่เป็นสัญญาณว่าเป็นไซนัสเรื้อรัง เช่น ปวดฟันซี่ในๆและปวดพร้อมกันหลายซี่โดยที่ไม่มีฟันผุ ไอเรื้อรังและเจ็บคอเรื้อรัง น้ำมูกไหลลงคอเป็นประจำ เป็นต้น มักพบร่วมกับโรคภูมิแพ้ การมีเนื้องอกในจมูก การสูบบุหรี่ หรือเป็นผู้ที่มีปัญหาเรื่องภูมิคุ้มกัน เป็นต้น

การรักษาไซนัสอักเสบ

หากเป็นไซนัสอักเสบแบบเฉียบพลัน ผู้ป่วยสามารถดูแลตัวเองเบื้องต้นได้ตามอาการ เช่น ทานยาลดน้ำมูก ยาแก้ปวดลดไข้ เป็นต้น แต่ยากลุ่มนี้ห้ามทานติดต่อกันเกิน 1 สัปดาห์ เพราะอาจเป็นพิษต่อตับได้ หากน้ำมูกเยอะมากจนหายใจไม่สะดวก แนะนำให้ลองล้างจมูกด้วยน้ำเกลือ อุปกรณ์ล้างจมูกและน้ำเกลือหาซื้อได้ทั่วไปตามร้านขายยา การล้างจมูกจะช่วยให้น้ำมูกเหนียวข้นน้อยลง ช่วยชะล้างหนองและสิ่งสกปรกต่างๆ ลดปริมาณเชื้อโรคในโพรงจมูก ช่วยให้หายใจได้สะดวกมากขึ้นและยังทำให้ไซนัสหายไวขึ้นด้วย หากรู้สึกปวดตามโพรงไซนัสมาก แนะนำให้ประคบร้อนตามจุดที่รู้สึกปวด จะช่วยบรรเทาอาการลงได้

ทั้งนี้ถ้าดูแลตัวเองมานานกว่า 2-4 สัปดาห์แล้วแต่อาการไม่ดีขึ้นเลย อาจเป็นไซนัสอักเสบเรื้อรัง ควรไปพบแพทย์เพื่อเข้ารับการรักษาอย่างถูกต้อง ส่วนใหญ่มักได้รับการรักษาด้วยยาเช่นเดียวกัน แต่เป็นยาที่มีฤทธิ์รุนแรงกว่าที่หาซื้อได้ตามร้านขายยา อาจเป็นยาสเตียรอยด์พ่นจมูก ยาสเตียรอยด์เป็นหยดหรือแบบผสมน้ำเกลือสำหรับใช้ล้างจมูก ยาปฏิชีวนะสำหรับฆ่าเชื้อ เป็นต้น ยากลุ่มนี้เป็นยาอันตราย เพราะฉะนั้นจึงต้องใช้ภายใต้การดูแลของแพทย์นั่นเอง อย่างไรก็ตามผู้ป่วยบางคนอาจรักษาด้วยยาไม่ได้ผล แพทย์อาจพิจารณาให้รักษาด้วยการผ่าตัด

ไซนัสอักเสบเป็นโรคที่ไม่อันตรายเท่าไรนัก แต่ก็มีโอกาสประสบกับภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงได้ เพราะฉะนั้นควรดูแลสุขภาพร่างกายให้แข็งแรงอยู่เสมอ ทานอาหารที่ดีมีประโยชน์และออกกำลังกายเป็นประจำเพื่อเสริมสร้างภูมิคุ้มกันให้ร่างกาย รักษาสุขอนามัยพื้นฐาน ล้างมือทุกครั้งก่อนทานอาหารและหลังจากเข้าห้องน้ำ หลีกเลี่ยงการคลุกคลีกับผู้ป่วยไข้หวัด/ไข้หวัดใหญ่ หลีกเลี่ยงการอยู่ในสภาพแวดล้อมที่อุดมไปด้วยมลพิษทางอากาศ เช่น ฝุ่นละออง ควันบุหรี่ กลิ่นสารเคมี เป็นต้น หากหลีกเลี่ยงไม่ได้ ต้องสวมใส่หน้ากากอนามัยอยู่ตลอดเวลา โดยเฉพาะผู้ป่วยภูมิแพ้จมูกยิ่งต้องระวังมากกว่าปกติ สำหรับคนที่สูบบุหรี่ ควรลด ละ เลิกการสูบบุหรี่เสียดีกว่า เพราะควันบุหรี่ไม่ได้ส่งผลแค่เรื่องไซนัสเท่านั้น แต่ยังเพิ่มโอกาสการเจ็บป่วยด้วยโรคในระบบทางเดินหายใจอีกหลายโรคเลยทีเดียว