นิ่วในถุงน้ำดี สาเหตุ อาการและอาหารที่ควรหลีกเลี่ยง

        นิ่วในถุงน้ำดี โรคที่เมื่อก่อนมักพบในผู้สูงอายุ แต่ปัจจุบันอายุของผู้ป่วยโรคนี้มีแนวโน้มลดลงอย่างเห็นได้ชัด นั่นก็เพราะว่าพฤติกรรมการกินอาหารของคนในยุคนี้เปลี่ยนไป ด้วยวิถีชีวิตที่เร่งรีบหลายคนจึงเลือกที่จะกินแต่อาหารที่เร็วและง่ายเอาไว้ก่อน ซึ่งอาหารในกลุ่มนี้มักมีคุณค่าทางสารอาหารต่ำ แถมพลังงานและไขมันสูงปรี๊ด จึงทำให้สมัยนี้ผู้ป่วยโรคนิ่วในถุงน้ำดีเพิ่มจำนวนขึ้น สำหรับคนที่ใช้ชีวิตเข้าข่ายตามที่กล่าวเอาไว้ก็อาจจะสงสัยว่าโรคนี้มีอาการอย่างไร อันตรายไหมแล้วสามารถป้องกันหรือดูแลตัวเองได้อย่างไรบ้าง มาดูกันค่ะ

นิ่วในถุงน้ำดีเกิดจาก

          นิ่วในถุงน้ำดี(Gallstones) คือก้อนแข็งที่อยู่ในถุงน้ำดี เกิดจากการตกตะกอนของคอลเลสเตอรอลหรือหินปูน ซึ่งจะมีขนาดเล็กเหมือนเม็ดทรายหรือใหญ่เท่าๆลูกกอล์ฟก็ได้ โรคนี้เป็นโรคในทางเดินทางอาหารที่พบได้บ่อย โดยพบมากในผู้หญิงมากว่าผู้ชาย ส่วนใหญ่จะพบในผู้ที่มีอายุ 30-50 ปีขึ้นไป โดยปกติแล้วโรคนี้ไม่ก่อให้เกิดอันตรายเหมือนโรคริดสีดวงทวาร นอกจากจะติดเชื้อหรือก้อนนิ่วสะสมในปริมาณที่เยอะมากๆจนกลายเป็นมะเร็งถุงน้ำดี แต่ก็พบน้อยมากเพราะฉะนั้นอาจไม่จำเป็นต้องรักษาก็ได้ ยกเว้นในรายที่ก้อนนิ่วมีขนาดใหญ่มากๆแล้วไปอุดตันอยู่ที่ปากท่อถุงน้ำดีจนทำให้ปวดท้องอย่างรุนแรง ตรงนี้ต้องรักษาโดยการผ่าตัด สำหรับนิ่วในถุงน้ำดีแบ่งได้ 2 ประเภทคือ

• นิ่วที่เกิดจากคอลเลสเตอรอล เป็นนิ่วที่พบได้บ่อยที่สุด อาจมีสีขาว เหลืองหรือเขียวก็ได้ เนื่องจากในน้ำดีก็มีคอลเลสเตอรอลประกอบอยู่ในปริมาณมาก
• นิ่วที่เกิดจากบิลิรูบิน นิ่วประเภทนี้จะมีสีดำหรือน้ำตาล เนื่องจากมีบิลิรูบินในน้ำดีมากจนเกินไป

สำหรับสาเหตุที่ทำให้เกิดการตกตะกอนของก้อนนิ่วนั้นยังไม่ทราบแน่ชัด แต่สันนิฐานว่าอาจเกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้

• มีคอเลสเตอรอลในน้ำดีมากเกินไป โดยปกติแล้วในน้ำดี จะมีทั้งคอเลสเตอรอลและสารเคมีที่ใช่ละลายคอเลสเตอรอลที่ถูกขับออกมาโดยตับ ซึ่งทั้งสองอย่างจะอยู่ในปริมาณที่สมดุล แต่ถ้าตับขับคอเลสเตอรอลออกมามากเกินไปจนละลายได้ไม่หมดก็จะตกตะกอนกลายเป็นก้อนนิ่วในถุงน้ำดีนั่นเอง
• มีบิลิรูบินในน้ำดีมากเกินไป บิลิรูบินเป็นสารขึ้นเมื่อเซลล์เม็ดเลือดแดงตายลงไป ส่วนใหญ่สารนี้จะถูกสร้างขึ้นเมื่อร่างกายเจ็บป่วยด้วยโรคบางชนิด เช่น ตับแข็ง ธาลัสซีเมีย G6PD เป็นต้น
• ถุงน้ำดีไม่สามารถขับของเสียออกมาได้อย่างเหมาะสม ทำให้ของเหลวในถุงน้ำดีอยู่ในสภาพที่เข้มข้นมากจนทำให้เกิดก้อนนิ่วได้

ทั้งนี้ยังมีปัจจัยบางประการที่เพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นนิ่วในถุงน้ำดีมากขึ้นด้วย ได้แก่

• อาหารไขมันสูง โรคนี้จะพบได้มากขึ้นในผู้ที่น้ำหนักเกินมาตรฐานหรือเป็นโรคอ้วน เพราะคนกลุ่มนี้มักทานอาหารที่มีไขมันสูง ระดับคอเลสเตอรอลในน้ำดีก็จะสูงตามไปด้วย ซึ่งทำให้ย่อยสลายได้ไม่ทันจึงเหลือค้างและตกตะกอนนอยู่ในถุงน้ำดีนั่นเอง ซึ่งข้อนี้เป็นปัจจัยสำคัญอันดับต้นๆที่ทำให้เป็นนิ่ว
• กรรมพันธุ์ สมาชิกในครอบครัวมีประวัติเป็นนิ่วในถุงน้ำดีมาก่อน
• ยารักษาโรค เช่น ยาลดคอเลสเตอรอล ถึงแม้จะทำหน้าที่ลดคอเลสเตอรอลในร่างกาย แต่มันอาจไปเพิ่มปริมาณคอเลสเตอรอลในถุงน้ำดีได้
• ยาคุมกำเนิด หรือยาที่มีส่วนผสมของฮอร์โมนเอสโทรเจน เพราะฮอร์โมนชนิดนี้หากมีมากไปอาจทำให้คอเลสเตอรอลพุ่งสูงจนถุงน้ำดีขับออกไม่หมดได้
• โรคเบาหวาน หากมีระดับน้ำตาลในเลือดสูง ถุงน้ำดีจะบีบตัวได้ไม่ดี จึงเพิ่มโอกาสทำให้เกิดนิ่วได้
• การลดน้ำหนัก โดยเฉพาะการอดอาหารที่ทำให้น้ำหนักตัวลดลงอย่างรวดเร็ว นอกจากตับจะผลิตคอเลสเตอรอลออกมามาเกินไปแล้ว ยังบีบตัวไม่ดีอีกด้วย

นิ่วในถุงน้ำดีอาการ

การเป็นนิ่วในถุงน้ำดี ส่วนใหญ่แล้วไม่ปรากฏอาการ คนไข้มักจะทราบว่าตัวเองเป็นนิ่วจากการมาตรวจสุขภาพในด้านอื่นๆมากกว่า ยกเว้นในรายที่ก้อนนิ่วไปอุดตันที่ท่อถุงน้ำดี มันก็จะทำให้มีอาการต่างๆดังต่อไปนี้

1. ปวดท้องอย่างรุนแรง โดยจะปวดที่บริเวณใต้ลิ้นปี่หรือชายโครงด้านขวา โดยอาจจะปวดร้าวไปจนถึงสะบักหรือไหล่ขวาได้ บางรายมีอาการปวดบริเวณใต้กระดูกขึ้นมาเฉียบพลันและรุนแรง
2. มีปัญหาในระบบทางเดินอาหาร เช่น ท้องอืด ท้องเฟ้อ อาหารไม่ย่อย มีลมในท้องเลอบ่อย แสบร้อนกลางอก โดยมักจะมีอาการบ่อยๆหลังจากเพิ่งรับประทานอาหารเสร็จ และอาการท้องอืดจะเป็นหนักมากขึ้นหากทานอาหารที่มีไขมันสูงๆ
3. หากก้อนนิ่วอุดตันท่อน้ำดี จะมีอาการดีซ่าน ตัวเหลือง ตาเหลืองและอุจจาระสีซีด หากมีอาหารในข้อนี้รีบไปพบแพทย์โดยด่วน เพราะอันตรายอย่างมาก

หรือถ้าคุณไม่แน่ใจว่าอาการที่เป็นอยู่ใช่โรคนี้หรือไม่ คุณอาจสนใจบทความนี้เนื่องจากมีอาการที่ค้ลายกัน: อาการและวิธีรักษาโรคไส้เลื่อน

นิ่วในถุงน้ำดีห้ามกินอะไร

นิ่วในถุงน้ำดี มีปัจจัยหลักๆมาจากปริมาณคอเลสเตอรอลในถุงน้ำดีมากเกินไป ดังนั้นอาหารที่ควรหลีกเลี่ยงมากที่สุดสำหรับผู้ป่วยโรคนี้ก็คืออาหารที่ไขมันสูงทั้งหลายๆ เช่น อาหารทอด น้ำมันสัตว์ เนื้อสัตว์ติดหนัง เนย เครื่องในสัตว์ ไข่แดง อาหารทะเลบางชนิดอย่าง หอยนางรม หอยแครง ปู หมึก หรือขนมหวานของกินเล่นต่างๆที่มีส่วนผสมของกะทิและน้ำตาลอยู่ในปริมาณมาก เช่น แกงบวดทุกประเภท ขนมถ้วย ขนมหม้อแกง คุกกี้ ไอศกรีม โดนัท เค้ก เป็นต้น นอกจากนี้แอลกอฮอล์ก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่ต้องระวังเพราะว่า ดื่มไปแล้วตับจะทำงานหนักขึ้น เมื่อดื่มนานๆตับจะทำงานเสื่อมประสิทธิลงทำให้กำจัดไตรกลีเซอไรด์ได้ช้า ทำให้เกิดนิ่วในถุงน้ำดีได้ง่ายมากๆ

สรุปได้ว่านิ่วในถุงน้ำดีถึงแม้จะหาสาเหตุที่แน่ชัดไมได้ แต่ก็รู้ว่ามันมีปัจจัยหลักคือ การมีคอเลสเตอรอลในถุงน้ำดีมากเกินไป ซึ่งการจะมีคอเลสเตอรอลสูงนี้ ส่วนใหญ่แล้วมาจากพฤติกรรมการกินของคนเราล้วนๆ ดังนั้นหากไม่อยากเป็นนิ่ว ก็แค่ลดอาหารไขมันสูงลง รักษาน้ำหนักตัวให้เป็นไปตามเกณฑ์ ก็ช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดนิ่วได้เยอะแล้วละค่ะ แต่ถ้าจะให้ดีก็ควรจะดูแลสุขภาพในด้านอื่นร่วมกันไปด้วย โดยการทานอาหารให้ครบถ้วน 5 หมู่ ลดการทานอาหารที่ไม่ค่อยมีประโยชน์ลงไป โดยเฉพาะอาหารแปรรูปและขนมกรุบกรอบต่างๆ ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ดื่มน้ำให้มากๆและพักผ่อนให้เพียงพอ นอกจากจะช่วยป้องกันนิ่วในถุงน้ำดีแล้วแล้วยังช่วยป้องกันโรคอื่นๆได้อีกด้วย

อ้างอิง:

นิ่วในถุงน้ำดี อันตรายกว่าที่คุณคิด. https://www.bangkokhospital.com/content/gall-stone